[91] ‘Anno nono memorati regis, iterato nascitur ei filius nomine Corbus. Comes palatii ipsius princi[f66] (66a) pis tunc temporis Bertoaldus erat, vir sapiens et cautus, moribus regis congruus, in prelio fortis ac in commisso fidelis. Protadius vero quidam erat genere Romanus, Brunechildi causa stupri familiarissimus, et ob id in pago Ultrajurano post Wandalmarum ab ea dux constitutus. Crescente itaque consuetudine vitii, crevit simul et desiderium honoris augmentandi. Tacite ergo hoc premeditata consilium, presumpsit nepotem orare suum ut interficeret Bertoaldum et majorem tocius regie domus constitueret Protadium’
1 : , Chronicae, IV, 24. “Tunc forte Bertoaldus a Theoderico cum trecentis in Neustriam ut partem regni ejus tueretur directus viris, Arenauno villa venationi operam dabat. Quo comperto Clotharius filium Meroveum et Landericum ducem, datis in adjumentum viris virtutis, ad opprimendum Bertoaldum dirigit. Bertoaldus hostes super se certis nunciis id deferentibus irruere velle cognoscens, et se ad resistendum viribus imparem fore sciens, terga vertens, Aurelianis se confert, ibique a beato Austreno ejusdem urbis episcopo suscipitur. Landericus, ante portam civitatis Aurelianensis exercitu deducto, Bertoaldum ad pugnam egredi provocabat. Cui Bertoaldus :
2 = , Chronicae, IV, 26. « Numeroso, ait, vallatus milite, confidis me cum paucis tibi non posse resistere. Verum si placet nos duo singularis ineamus certamina pugne, procul suspensa armatorum multitu (66b) dine, et rei eventum expectante; nullius adsit solatium satellitis, solius expectante examen justi judicis. »
Recusante Landerico congredi, Bertoaldus iterato dixit ei :« Quia formido nunc prohibet mecum manum conserere, proximum est ut domini nostri, pro tuis ausis temerariis quibus presumpsisti preripere partem regni domini mei regis, inter se decernanta P Omis ; decertant Aimoin cum armatorum cuneis. Tunc si placebit, ego et tu vermiculis adoperti vestibus, inter conferta congrediamur agmina. Ibi et mee probrum ignavie, et virtutis tue poteris documenta persentiscere. »
Has conditiones non renuente Landerico, utrique quedam sibi ad invicem, si acepto desisterent, inprecati sunt maledicta . Hec dum in die festivitatis sancti Martini gesta fuissent, et Theodericus pro certo agnovisset quod pars regni sui a Clothario pervasa foret ipsa die qua incarnati Verbi nativitas a cunctis fidelibus devote colitur, promovetb promovent P exercitum, et apud Stampis super fluvium Junna contra Clotharium, qui haud segnius parabat occurrere, aciem dirigit. Sed cum artus esset Junne fluminis transitus, antequam totum Theoderici pertransiret agmen initum est certamen. Inter confertissimas igitur ac in mutuam inhiantes perniciem phalanges, Bertoaldus nominatim Landericum vocitare, et ut secum juxta placitum congrederetur non cessabat provocare. Quod dum Landericus abnueret ac paulatim loco cederet, Bertoaldus [f66v] (66va) ad solum subeunde mortis affectum insurrexit. Et quia jam cognitum habebat quod Brunechildis eum a pristino honoris gradu deicere, ac Protadium pro eo moliretur constituere, melius judicavit cum decore bello oppetere, quam reliquum quod superesse poterat cum dedecore ducere. Dum itaque palantia studet impulsare agmina, oppressionemque in cedentes hostes faceret, occurrentes quoque mucrone sterneret, unus a multis circumdatus oppressusque extinguitur. In eo prelio Meroveus filius Clotharii capitur. Landericus cum Clothario in fugam vertitur, Theodericus victor Parisius ingreditur. Post hec Theo[de]bertus cum Clothario Compendio venit, exercitus vero eorum illesus ad propria rediit”