École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Notre-Dame de Chartres » Tome premier » 1119, 2 novembre

« Quod quatuor persone majores jurare debent se nil accepturos pro prebendis et honoribus dandis. — Similiter nullus fiet canonicus nisi prius prestito juramento se nil dedisse vel promisisse pro prebenda. »

  • A Original en parchemin. Arch. dép. Eure-et-Loir, G 354 (ancienne cote : fonds du Chapitre, carton X, A, 7).
  • B Bibl. nat. de France, carton 28: Livre des Privilèges de l'église de Chartres, p. 3; et carton 28 bis, fol. 2r°.
  • a Theodori Penitent., II, 421.
  • b Gall. christ., tome VIII, instr., col. 318.
  • c Jaffé, Reg. pont. rom., 531, n° 4957.
  • d Cartulaire de Notre-Dame de Chartres, éd. Eugène de Lépinois et Lucien Merlet, Chartres, 1862.
D'après d.

« Calixtus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Gaufrido, Carnotensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Quę religionis et honestatis prospectu in Dei ecclesia statuuntur, inconcussa debent stabilitate servari. Siquidem, frater in Christo karissime, de commissa tibi ecclesia omnem symoniacam expellere desiderans pravitatem, assensu Decani, Precentoris, Subdecani, Succentoris et ceterorum prelatorum ecclesię, statuisti, congregatione fratrum id ipsum approbante atque unanimiter postulante, ut nec Decanus, nec Precentor, nec Subdecanus, nec Succentor, nec ulla alia ecclesiastica persona, vel canonicorum quisquam, de honoribus ecclesię, vel prebendis quicquam exigat, vel accipiat, vel per se, vel per suppositam manum. Nullus etiam eorum qui canonici fiunt, pro prebenda quicquam det vel promittat, aut per se similiter, aut per suppositam manum ; neque, post decessum prelatorum qui nunc in ecclesia vestra vivunt, ullus vel Decanus, vel Precentor, vel Subdecanus, vel Succentor, in locum ipsorum statuatur, quousque in communi capitulo liquido juret pro officio suo se nichil dedisse vel promisisse, quousque etiam juret se pro prebendis nichil exacturum, vel accepturum, aut per se, aut per suppositam manum. Similiter, post decessum simplicium canonicorum qui modo in Carnotensi ecclesia vivunt, nullus in locum eorum canonicus efficiatur, nisi ante in communi capitulo juret, vel tutor suus pro eo si ipse infra annos fuerit, se pro prebenda nichil dedisse, aut promisisse, nec per se, nec per suppositam manum1. Hanc itaque constitutionem ad honorem Dei et animarum salutem a fraternitate tua provisam, nos, prestante Deo, auctoritate sedis apostolicę confirmamus, et ratam in posterum permanere sancimus. Preterea debitam volentes ecclesię vestrę reverentiam conservari, decernimus ut canonici Sancti-Martini-de-Valle ab obedientia episcopi Carnotensis et ecclesię non recedant, sicut ipsi eis in capitulo promiserunt. Si quis igitur, confirmationis hujus tenore cognito, temere, quod absit, contraire temptaverit, honoris et officii sui periculum patiatur, aut excommunicationis ultione plectatur, nisi presumptionem suam digna satisfactione correxerit. Prebendam Leprosis et Helemosinę Beatę Marię datam et divisionem prebendę duobus presbiteris ecclesię servitoribus distributam firmamus2.

Ego Calixtus, catholicę ęcclesię episcopus, subscripsi.

Datum Remis, per manum Grisogoni, sanctę Romanę ecclesię diaconi cardinalis ac bibliothecarii, . »


1 Ces expressions générales impliquent les trois sortes de simonie, déterminées par saint Grégoire : A manu, ab obsequio, a lingua. — Munus a manu pecunia est, munus ab obsequio est subjectio indebite impensa, munus a lingua favor (Espen, Jur. eccl. univ. part. 2, tit. 30, cap. 2).
2 Cette prébende était celle consacrée à la nourriture et entretien des enfants de chœur et des deux maîtres de psallette et de grammaire chargés de leur instruction. En 1412, elle fut réunie à la manse capitulaire (Inv. du Chap. C. IV, DD, I).
3 L'année 1119 répond, suivant le calcul moderne, non à la 13e, mais à la 12e de l'indiction.