[20] Contra Alaricum etiam regem Gothorum extitit. Quam pugnam, et quam maxime, inchoasse noscitur quia Gothi arriane hereseos sicuti Burgundiones erant optimamque Galliarum partem a fluvio scilicet Ligeris usque ad Pirineorum juga montium optinebant.

Extitit et alia justa hujus pugne occasio. ‘Miserat idem Chlodoveus legatum suum nomine Paternum ad Alaricum regem Gothorum, ut que pacis essent cum eo tractaret, simul etiam ut voluntatem ejus agnosceret quo in loco ambos reges sibi pro utriusque regni utilitatibus collocuturos oporteret occurrere, et Alaricus juxta morem antiquorum barbam Chlodovei tangens adoptivus ei fieret pater. Legato advenienti et propter que venerat intimanti, Alaricus designat locum dicitque se colloquio non defuturum. Inquirit demum [f16v] (16va) legatus utrum cum paucis an cum multitudine adveniret exercitus. Ille se fatetur paucis assumptis eorum expediturum colloquium. Rursus interrogat Paternus utrum armati essent an inermes. Dicit ille suos omnes inermes venturos, et ut itidem Franci faciant postulaturos. His omnibus consentiens Paternus, ad dominum suum regressus nuntiat ei que cognoverat complacuisse Gothis. Progressus itaque Chlodoveus e Francia, venit in Aquitaniam. Et antequam perveniret ad locum placito destinatum, supra memoratum dirigit legatum, quo habitu Gothi uterentur exploraturum. Qui dum Alarico regi colloqueretur, ferreum ostii obicem eum pro baculo manu gerere persentit et quod reliqui idem facerent agnovit. Apprehensaque dextra regis, dixit ei : « Quid, inquit, o rex, te lesit dominus meus Chlodoveus et Franci ut nos fraude machinareris decipere ? » Quo negante et causa ad jurgium usque procedente, definitum est ut judicio Theoderici Gothorum regis, cujus supra meminimus, hec res terminaretur. Unde ambo reges legatos ad eum in Italia quo et regnabat dirigunt. Qui utriusque partis agnita causa, statuit ut legatus Francorum, equo ascenso ante fores palatii regis Alarici stans, elevatam teneret hastam manu, super quam Alaricus et Gothi eo usque copiam jacerent nummorum argenti quousque summitas (16vb) operiretur conti ; quorum summa solidorum ad dominium deveniret regis Francorum. Redeunt qui fuerant jussi, judicium referunt regis Theodorici, quod cuncti laudaverunt Franci. Sed Gothi id se non posse implere dixerunt, insuper et legatum contumeliis affecerunt. Nam quadam nocte dum ille in solario cujusdam domus dormitum isset, Gothi tabulatum quod ante lectum ejus erat destruxerunt. Qui ad requisita dum surgeret nature, pede lapso corruit brachioque contrito vix vivus evasit. Festinus itaque natale solum repetit, rei geste ordinem ei a quo missus fuerat pandit, flebilemque sue querelam erumpne miserabiliter depromit’1 : Fredegarius, Chronicae, II, 58 . Rex ergo Chlodoveus, in talibus non esse procrastinandum ratus, simulque pro injuria legati ire impaciens, congregat exercitum, quem tali hortatur oratione ad pugnam : « Virtutis, inquit, vestre, o fortissimi commilitones, securus, animositatem vestram nullius exhortationis indigam judico, quam hostes adeo extimuerunt ut legatum nostrum infanda cede perimere vellent. Ostendunt profecto se totius iram gentis non posse perpeti, qui unius expaverunt constantiam legati. Hoc solum vos nosse cupio vobis adversum immanissimos hostes non [pro] conjugibus aut liberis, non etiam pro adquirendis certamen esse divitiis, sed potius pro inseparabili sancte Trinitatis unitate, quam illi nefandissimo dividunt errore, ad extre[f17] (17a) mum, pro divinis simul humanisque legibus, que injuriarum immunes sanciunt debere esse eos qui mediatores hostilium efficiuntur armorum. Inter arma namque hostilia, sola legatio pacis sequestrata est ; exuit hostem qui legatione fungitur. Festinemus igitur ad prelium et de divina protectione confisi, hostiles phalanges aggrediamur intrepidi ». Hac adlocutione ducis animati viri virtutis, contra hostes proficiscuntur corde constanti, aut vincere aut mori parati.