L'ordonnance faicte sur les libertez de l'Eglise1

Karolus, Dei gracia Francorum rex, ad perpetuam rei memoriam. Inter regii laudabiles operas culminis, gloriosior ea censetur que Ecclesiam jugo servitutis depressam sublevari, sublevatam in libertatis sede collocari et collocatam, stipatu ambitioso atque cupido procul pulsoa, perseveranter conservari satagit et procurat. Cum itaque crebris querelis clamosisque insultibus regni ac Delphinatus nostrorum clero ac dilectis Parisiensis studii universitate filia et generali procuratore nostris nos incitantibus ac sepe et multum dudum stimulantibus necnon fidei obligacionem et jurisjurandi religionem, quibus ad stabilitatem observacionemque jurium libertatum universalemque sancte matris Ecclesie statum obstringebamur, [fol. 72] ingerentibus nobis et modo quodam obtestantibus singulariori, de consilio principum ex nostra regali proditorum stirpe, procerumb, prelatorum, baronum, collegiorum, capitulorum, conventuum ac universitatum eorumdem regni et Dalphinatus nostrorum execrabilis predicte sancte matris Ecclesie cismatisc vigente tempestate et pro ejusdem unione ad mandatum nostrum Parisius congregatorum previaque in presencia nostri multiplici ac sedula discussione et deliberacione propensiori, certas conclusiones per eos electas et tandem nobis ab eisdem per modum consilii relatas suscepissemusd, approbassemus et eas solide tenendas ac inviolabiliter observandas statuissemus, ipsam Ecclesiam personasque ecclesiasticas dictorum regni ac Dalphinatus juxta generalium statuta consiliorum ac sanctorum patrum decreta ad suam antiquam libertatem reducendo et eas in eadem libertate conservando et manutenendo ac super his ordinaciones nonnullas edendo ; quarumquidem ordinacionum execucionem de predicta unione et super status ecclesiastici reformacione ac in consiliise generalibus dudum Pisis et nuperrime Constancie celebratis, melioracione sperantes et prolixius debito prestolantes, distulissemus, unde et eciam pretextu reservacionum nonnullarum per summos pontifices qui successerunt, ut dicebatur, factarum aut alias nonnulli archiepiscopi, episcopi aliique de premissis regno ac Dalphinatu, quibus beneficiorum vacancium et quibus per electiones debite factas provisum extiterat confirmacio et provisio pertinebat, veriti fuerant contradixerantque seu distulerant, verebantur, contradicebant differebantve ad earumdem electionum confirmacionem et beneficiorum provisionem procedere ; horumque et nonnullarum occasione factarum promocionum per horrida symoniace perfidie tabes ecclesias personasque ecclesiasticas quamplurimas ipsorum regni ac Delphinatus, verum pene totos ipsos regnum ac Delphinatum nostros acriterf pervaserat, letaliter obrepserat et fascinaverat ac prostraverat dampnabiliter ; ceterum immensum aurum, argentum infinitum innumereque financie de supradictis regno et Dalphinatu nostris asportabantur, in dictarum prevaricacionem ordinacionum eorumdemque regni ac Dalphinatus exinanicionem, totius reipublice jacturam et irreparabilem lesionem, sed et ecclesiarum tam regie quam alias pie fundacionis luctuosam desolacionem ; super quo immensos intollerabilesque planctus plurimorum et presertim jamdicti procuratoris nostri generalis [fol. 72v] et dilectorum nostrorum prepositi mercatorum2 et scabinorum civitatis nostre Parisiensis, rursum apud nos emissos et sepius relatos audiissemus et cum animi dolore sustinuissemus. Notum igitur facimus universis tam presentibus quam futuris quod nos, provisionem super his ulterius differre non valentes dispendiisque premissis obviare et ambicionis atque cupiditatis ardorem cupientes mitigare, prehabita deliberacione matura cum prelatis quamplurimis et gentibus camerarumg nostri parlamenti aliisque pluribus doctoribus et magistris de dicta universitate Parisiensi in ingenti numero, in camera dicti nostri parlamenti de mandato nostro congregatis, voluimus ac prout alias ordinavimus volumusque et ordinamus, ecclesias personasque ecclesiasticas eorumdem regni et Dalphinatus nostrorum ad suas antiquas franchisias et libertates imperpetuum reducendo, quod ecclesiis ipsorum regni ac Delphinatus cathedralibus et collegiatis ac earumh beneficiis electivis, secularibus et regularibus, per electiones capitulorum, conventuum et collegiorum seu postulaciones canonice factas confirmacionesque superiorum, non electivis per presentaciones, collaciones et instituciones ordinariorum quibus de jure communi seu consuetudine pertinet secundum antiqua jura communia conciliaque generalia de personis ydoneis providebitur, cessantibus et rejectis omnino ac non obstantibus quibuscumque et quorumcumque reservacionibus generalibus vel specialibus ac prohibicionibus, expectationibus aut graciis etiam cum decreti apposicione factis aut faciendis, concessis aut concedendis ; et insuper quod exactiones pecuniarum, quas retroactis temporibus ab aliquibus curia Romana seu Camera apostolica sub pretextu vaccancium beneficiorum regni et Delphinatus predictorum auti alias quovismodo seu colore premissorum sibi applicari voluit, penitus cessabunt. Intendimus tamen tamquam Christi fideles summo pontifici et ecclesie Romane eque plusve ceteris in neccessitatibus suis et cum tempus exegerit succurrere et racionabiliter subvenire. Inhibemus autem omnibus et singulis nostris subjectis districte et sub omni indignacione quam erga nos formidant incurrere ne huic nostre ordinacionij ausu temerario contraire sive eam impedire presumant. Quocirca memoratis gentibus presens tenentibus et que futura tenebunt parlamenta omnibusque senescallis, baillivis, prepositis, vicecomitibus et aliis quibuscumque judicibus nostris dictorum regni et Dalphinatus et eorum locatenentibus committimus et mandamus quatinus presentes litteras seu ordinacionem et voluntatem nostras debite ac celeri demandent execucioni easque in locis suorum districtuum et [fol. 73] judicaturarum insignibus cridari et palam publicari, ne quis eorum ignorantiam pretendere valeat, faciant et procurent, omnes et quascumque personas contravenientes seu attemptantes, cujuscumque status seu condicionis existant, tamquam nostrarum transgressores ordinacionum taliter puniendo quod ceteris cedat in exemplum. Nam premissa sic fieri volumus et jubemus, transcriptoque seu vidimus presencium sub sigillo regio debite confecto fidem plenariam sicut originali adhiberi. Que ut perpetue stabilitatis robur obtineant, ea sigilli nostri munimine fecimus roborari. Actum et datum Parisius, anno Domini millesimo quadringentesimo decimo octavo, mense marcii, post Pasca, regni vero nostri XXXVIII°k.

[9.12.a] Ceste ordonnance eut lieu par especial en l'obeïssance du roy jusques a l'an mil CCCC vint et six que […] 3.