École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Sainte-Croix d'Orléans » Cartulaire » [1146-1153]

Testament de Simon de Beaugency.

Original aux Archives du Loiret, G. 224, écrit à deux colonnes sur parchemin, scellé sur double queue d'un sceau perdu.

  • B Bibl. nat. de France, Baluze 78, p. 80.
  • a Cartulaire de Sainte-Croix d'Orléans (814-1300), éd. Eugène Jarry et Joseph Thillier, Paris, 1906.
D'après a.

Quoniam ea que in tempore sunt cum tempore sepe mutantur et transeunt, placuit predecessoribus nostris ut ea que ab illis fierent ne vetustate que mater oblivionis est unquam deleri possent, sed rata et incussa persisterent, litterarum noticie commendarentur ; quapropter ego Simon Balgenciacensis dominus, ne diuturno succedentium temporum intervallo ob incognitam oscure veritatis certitudinem hoc a sinu memorie relabatur, neve posteros nostros in errorem ignorantie inducat, scripto et memorie tradere decrevi ; quoniam ut peccatorum meorum absolutionem a Domino valeam obtinere et pro Radulfi mei patris et Matildis mei matris et domine Adenordis2, et mei heredis qui hoc donum confirmando concesserit, et pro omnium ante[ce]ssorum animabus dono in perpetuum Deo et ecclesie Sancte Crucis et domino Manasse, episcopo Aurelianensi, equium de custodia quem habebam in granea de Crevenz, similiter quoque cetera dona que in hoc scripto continentur pro mea et omnium supradictorum animabus in perpetuum dono et concedo. Preterea pro supradictis animabus similiter concedo donum unius modii ordei quod Radulfus meus pater dederat perhenniter presbitero ecclesie de Cravenz, nec ideo minus in mea custodia habebo clientes episcopi Aurelianis (sic) apud Crevenz. Notum sit etiam quod ego do ecclesie Sancte Crucis Guarinum de Crevenz, liberum hominem, ut sit cliens Sancte Crucis apud Crevent. Preterea ego Simon de Balgenciaco pro eisdem animabus affirmo et concedo libertatem sicut scripta est quam meus avus et Radulfus meus pater dederunt Huberto de Noyem et filiis et filiabus suis de qua libertate prefatus Hubertus erat in causa in vita domine Adenordis, Hubertus vero pepigit quod propter benefactum domine Adenordis faceret cantare CC missas et pasceret C pauperes. Preterea ego prefatus Simon do Deo et ecclesie Sancte Crucis pro mea et Radulfi mei patris et domine Adenordis et mei beredis qui hoc donum concesserit animabus omne illud quod habebam in filia cujusdam hominis sacristarum ecclesie Sancte Crucis et propter hoc prefati sacriste pulsabunt cimbala in meo et Radulfi mei patris et domine Adenordis et mei heredis qui hoc donum concesserit anniversario. Preterea ego predictus Simon dono annuatim in perpetuum duas libras cere ad faciendum duos cereos ad illuminandum altare Sancte Crucis in ejusdem inventione, scilicet , qui ex quo incensi fuerint nunquam extinguentur quamdiu durare poterint, et hos cereos tradet capellanus turris Balgenciaci quos emet de IIIIor solidis de censu quem ego habeo . Notum sit quod terra de Ostentio est libera et quieta ecclesie Sancte Crucis, et tamen si homines domini Balgenciacensis permanserint in ea servient ei, et cause sive controversie hominum ejusdem ville tractabuntur ibi ubi est antiqua consuetudo. Ad ultimum manifestum sit quoniam dominus Simon rogavit dominum Manassem episcopum Aurel. et omne capitulum Sancte Crucis ut pro Dei et suo amore et pro his beneficiis enumeratis suum et Radulfi sui patris, et domine Adenordis et heredes domini Simonis qui hec supradicta beneficia concesserit anniversarios dies in ecclesia Sancte Crucis annuatim recolerent, et in ejusdem ecclesie martirologio scriberent ; hanc autem peticionem omnes unanimiter concesserunt et quod dominus Symon petierat generaliter fieri promisserunt. Preterea ego Symon de Balgenciaco similiter pro supradictis animabus et pro meo herede qui hoc concesserit, duos solidos census annuatim dono in perpetuum pauperibus Elemosine Sancte Crucis unde ipsi et presbiter ejusdem domus procurabuntur de carne in anniversario domine Adenordis quod celebrabunt. Adhuc quoque ego Simon pro supradictis animabus do Leprosis Aurelianis annuatim II solidos census ad procurandum eos et eorum presbiterum de carne in die anniversarii domine Adenordis quod annuatim celebrabunt. Manifestum etiam sit quoniam ego Simon de Balgenciaco, sicut supradictum est pro mea et Radulfi mei patris et domine Adenordis et mei heredis qui hoc benefactum concesserit animabus do annuatim ecclesie Beati Maximini III solidos census in festo sancti quod est uno stallo fori Balgenciaci ad procurandum monachos de piscibus in anniversario die domine Adenordis quod annuatim celebrabunt et etiam pascent unum pauperem. Ego autem Simon accipio in mea custodia asinos qui de nemore domine Beatricis afferent ligna ad coquinam monachorum et ad Domum Dei cum antiqua consuetudine quam ibi habent. Ego etiam Simon pro mea et pro omnibus prefatis animabus et pro meo herede qui hoc concesserit do monachis de Cornelly annuatim XIII denarios census reddendos pro faciendis anniversariis pro me et patre meo et domina Adenorde et meo herede qui hoc concesserit. Notum sit quod ego Simon do Leprosis Balgenciaci III solidos census reddendos ad emendam carnem ad procurandum eos et presbiterum eorum in anniversario domine Adenordis quod annuatim celebrabunt et meum et mei patris et mei heredis qui hoc concesserit anniversarium et pro nobis pascent unum pauperem. Preter hoc ego Simon do monachis Sancti Sepulcri de Balgenciaco II solidos census ad procurandum monachis in die anniversarii domine Adenordis quod cum omnibus supradictis anniversariis uti quodque acciderit celebrabunt. Ego Symon de Balgenciaco pro me et meo patre et domina Adenorde et pro meo herede qui hoc concesserit do in perpetuum V solidos census abbati Elemosine ad procurandum monacos de piscibus in anniversario domine Adenordis. Ipsi quoque supradictorum anniversaria uti quodque acciderit annuatim celebrabunt et pascent unum pauperem. Ego Symon pro eisdem et eodem modo do sanctimonialibus Beate Marie de Hospicio II solidos census ad procurandum dominas de piscibus in die anniversarii domine Adenordis quod annuatim celebrabunt et etiam supradicta anniversaria et hujusmodi census reddetur . Ego Simon do annuatim pro mea et Radulfi mei patris et domine Adenordis et mei hoc concesserit animabus marcam argenti monacuis de Cistell[o] ad emendum pisces toti conventui quando tenebunt capitulum. Ipsi vero facient annuatim et omnium supradictorum anniversario et meum et pro nobis pascent unum pauperem. Ego Simon pro mea et Radulfi mei patris atque mei heredis qui hoc donum concesserit animabus et pro domina Adenorde quicquid habeo in duobus molendinis Firmitatis Nerbe. i do in perpetuum ecclesie Beati Evurcii ad opus coquine et grossiora ligna in meo nemore accipienda solummodo quantum sufficiet ad proprium usum duorum molindinorum, et nunquam ad usum excluse ; dono etiam eidem ecclesie quandam aream juxta hec molendin in qua sit domus molendinarii qui sit liber homo et non de consuetudinariis hominibus domini Balgenciaci. Ipsi vero celebrabunt annuatim et meum et omnium supradictorum anniversaria et unum pauperem pascent pro nobis in perpetuum. Postremo ego Simon do ecclesie Beati Martini Majoris Monasterii ecclesiam Beate Marie Boni Nuncii. Ipsi autem monachi celebrabunt annuatim per omnes suas ecclesias anniversarium meum et Radulfi mei patris et Adenordis mee conjugis et mei heredis qui hoc donum concesserit anniversaria et pascent in perpetuum unum pauperem et similiter in elemosina ejusdem ecclesie pascent alium pauperem. Notum sit quod ego Simon dono abbatie Beate Marie Balgenciacensi salis minam de unaquaque nave ferente sal de qua capio meum pedagium et concedo eidem unam masuram apud Mungtigniacum liberam et quietam in qua capiebam quicquid volebam. Ego Simon do in perpetuum et concedo nundinam, scilicet sancti Beati apud Vindocinum feriam, preter justiciam et fefum meorum clientum. Ego Simon pro mea et R. mei patris anima et pro domine Adenordis et mei heredis qui hoc beneficium concesserit animabus accipio in mea custodia apud Mores1 omnes res eorum qui sunt proprii homines et pertinentes abatie Sancti Laimomari. Illi vero non ibunt Blesim quando guerra erit inter Blesim et Balgenciacum nisi per licentiam domini Balgenciaci et eidem domino facient fidelitatem.

Adhuc etiam ego Simon accipio in mea custodia omnes res preter rusticos quas canonici Beate Marie Blesis habent in suo dominio.

Ego Simon do et in perpetuum (et) concedo Elemosine Blesis unam masuram apud Sodobrium liberam et quietam et herbam duorum arpentorum prati donec dem ei IIº prati arpenta.

Quando2 dominus Symon agressus est iter S. Jacobi debebat Domino Barbe de Sancto Cerano C libras Andegavensis monete persolvendas usque que sunt , et septies centum solidos andegavensis monete persolvendos usque . Et ex alia parte debebat Symon cidem Barbe L et IX libras andegavensis monete et IIIIor ciatos argenti et de his L et IX libris et IIIIor ciatis argenti habet dominus Barba in vadio XL modios hibernagii1 scilicet frumenti, et XVIII modios et V minas avene mensurate ad mensuram Thuronis. Simon de Balgenciaco debebat tunc Petro Haimari LX et XI libras et VI solidos Anrelianensis monete unde pepigit ei solvere quibusque tribus mensibus C solidos2 Aurelianenses quod debitum persolvetur de prefectura Balgenciaci. Simon debebat tunc Teobaldo Marini M solidos qui persolventur ei de prefectura Raginaldi Affixi. Dominus Symon debebat tunc Jolduino Mirapedem C libras super redditum Ligeris de quo hee C libre Aurelianenses solventur. Symon debebat tunc Gaufrido Passerello X libras Aurelianensis monete et X libras Andegavensis monete que persolventur de prefectura Firmitatis Aureni et de prefectura Calvi montis. Preterea dominus Simon debet Matheo Hermenardi XL talenta, et pepigit ei mittere X modios avene ad mensuram Thuronensem. Preter hoc dominus Simon debet Eschivardo filio Mellerii X libras Aurelianenses que solventur de prefectura Archenbaldi Nigri, et pepigit ei quod faceret eum immunem ab omni exactione sive consuetudine et quod daret ei competentem domum in competenti loco3, et duo arpenta vinee.

Debet etiam dominus Simon Odoni de Bestisy XL solidos quos precepit solvi de redditibus sue terre. Idem quoque debet Simeoni de Karitate XVIII libras et IIIIor solidos Aurelianenses quos accipiet de prefectura Avaziaci et Sodobrii. Necnum (sic) debet dominus Simon B. judeo de Meleduno X libras aurelianenses persolvendas . Preterea dominus Simon debet Roberto de Gaudo XX libras aurelianenses que persolventur de prefectura Jahannis (sic) et dominus Simon pepigit eum ex toto esse immunem per X annos ab omnibus exactionibus seu consuetudinibus ita quod dominus Balgenciaci in hoc spacio nichil in suis rebus caperet. Idem Simon etiam debet XX solidos cuidam rustico qui locavit duos boves uxori Hervei de Joona quos Symon precepit solvi de redditibus sue terre. Adhuc quoque ipse debet Roberto Pedem-ad-terram X libras aurelianenses que solventur de prefectura Archenbaldi Nigri usque . Debet etiam eidem IIos modios frumenti quos donat ei. Debet etiam ipse Petro Buclerio XVII solidos quos precepit reddi de redditibus sue terre.

Summa hujus suprascripti debiti est undecies mille et centum solidi ; de his autem quater mille solidi et quatuor libre sunt de andegavensi moneta. Summa illius debiti quod dominus Simon reddi carnificibus et aliis hominibus jussit per manum Hernulfi de Avazaiaco est XXVIII libre et VI denarii. Summa expense facte per Hernulfum ad usum coquine a media quadragesima usque est LX et IX solidi. Summa debiti per Simeonem est IIIIor et XIII solidi. Summa debiti per Robertum de Gaudo est XII libre et dimi[dia]. Summa veteris debiti per Petrum panetarium est VIII libre et XV solidi aurelianenses et tantumdem fuit condonatum. Summa debiti per eumdem Petrum a est VI libre et XII solidi. Item summa per ipsum usque ad diem libre. De his debentur adhuc IIIIor libre et VII libre sunt reddite. Summa debiti per Gaufridum Dray est XXXI solidi. Debitum Christiani Guinebert et Petri Esc[or]nant est de subscripta summa. Et est quod summa omnium debitorum que debent omnes panetarii ex quo dominus Simon primum habuit terram est XXV libre et IIIIor solidi. Item summa debiti Roberti de Avazay et Entelmi de Tefaugio est XXXII solidi et III denarii. Summa debiti Odonis de Valnosia est VII libre et XII solidi et dimid[ius]. Summa debiti Raginaldi Affiche est LX et XVII solidi et III denarii. Summa debiti Rainardi camerarii XVII solidi et dimid[ius]. Summa debiti Micaelis buticularii est IX solidi.

Summa generalis tocius debiti quam dominus Simon debebat suis pauperibus hominibus de omnibus serviciis eorum est quater viginti et VII libre et V solidi et VI denarii et VIII modii frumenti. Et est sciendum quod dominus Simon precepit Hernulfo de Avaza et Petro panetario omne hoc debitum pauperum hominum prius reddi de redditu molendinorum Ligeris et Choselli et minagii et de medietate pedagii et telonei Balgenciaci et de parte domine Matildis si ea forte Balgenciacensi domino acciderit, preter hoc quod ad ejus beneficium persolvetur et post hane solutionem precepit eisdem quod de eisdem redditibus redderent domno Barbe de Sancto Cerano hoc quod ei debebat, et de unoquoque millenario solidorum traderent ei in donis per singulos annos quam diu debitum esset reddendum X libr[as]. Item preter hec supradicta debet dominus Simon ecclesie Beate Marie de Balgenciaco et ecclesie Beati Firmini XX marcas argenti que reddentur de furno Choselli et etiam debet Roberto recluso XL solidos pro elemosina Teodorici Orchenel quos precepit reddi de redditibus sue terre. Debet etiam ipse Domo (sic) Dei de Balgenciaco XXX solidos et ponti Balgenciaci VII libras quas reddi precepit. Debet etiam Samueli judeo VII libras et II solidos unde XXX solidi sunt Proviniensis monete. Ad ultimum dominus Simon notum omnibus fieri voluit quoniam dedit in perpetuum annuatim capellano sue turris IIos modios frumenti de decima granerii sui et duos modios vin : de decima cellarii sui. Preterea dedit de eadem decima capellano Beati Martini de Tavers duos modios frumenti et hoc omne frumentum et omne vinum reddentur annuatim in festo mortuorum de granerio et cellario domini Balgenciaci. Item dominus Simon debet pro elemosina domine Adenordis Leprosis de Firmitate Nerberti XX solidos, sanctimonialibus de Chauforneso XX solidos, sanctimonialibus de Glatigny XX solidos, monachis de Cunaut XX solidos, capellano Beati Micaelis de Fontisvallibus V solidos, monachis de Burgel I calicem argenti, Leprosis Mauduni I calicem, Leprosis Castriduni V solidos, Beate Marie de Stanpis V solidos, Leprosis Aurel[ianis] V solidos, Leprosis Balgenciaci XL et IIIIor solidos, cuidam reparatori viarum I tunicam. Notum sit quod de elemosina domine Adenordis sunt adhuc reddende XL et VIII libre et IX solidi aurelianensis monete et ad hec omnia persolvenda est medietas telonei et pedagii Balgenciaci. Et de debito domine Adenordis cujus summa est LX et XIIII libre aurelianensis monete sunt reddite XXII libre quas, antequam dominus Simon iret peregre, receperat Jelduinus Mirepez per manum Roberti Falcille et alie LII libre remanent adhuc reddende super his que dominus Simon habebit de Firmitate Nerberti.

His omnibus sigillatim coram domino Simone a Symeone Hernulfo, Roberto de Gaut enumeratis fuit cognitum quod summa totius suprascripti debiti erat quindecies mille solidi et X libre et X solidi unde quinquies mille solidi et centum erant andegavensis monete.

Dominus1 Simon precepit quod hec carta, per manum domini M[anasse] Aurelianensis episcopi et coram omni capitulo Sancte Crucis, abbati Sancti Evurcii traderetur et episcopi prefati sigillo muniretur, ut quod precipit carta prorsus fieri faciant, et si quis contradicere hoc presumpserit spirituali gladio eum feriant.


2 Femme de Simon. V. plus loin, p. 11.
1 Au-dessus de Mores, dans l'interligne, est écrit : rilla est.
2 Avec ce mot commence la seconde colonne de l'acte original.
1 Au-dessus est écrit : id est hiemalis annone.
2 Au-dessus est écrit : VI libras.
3 Au-dessus est écrit : Balgenciaci.
1 Au-dessus : soluti.
1 Tout ce paragraphe, d'encre plus noire, a été ajouté après coup, mais de la même main et à la même date.