École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Sainte-Croix d'Orléans » Cartulaire » Orvieto, 29 octobre 1297

Confirmation par Boniface VIII de la sentence arbitrale des évêques d'Ostie et de Sabine, délégués du Saint-Siège, accordant à l'évêque toute juridiction civile et criminelle dans le doyenné d'Orléans, moyennant une indemnité de 200 livres de petits tournois, payables chaque année au doyen du chapitre.

  • B Copie. Bibl. d'Orléans, ms. 552: p. 317; d'après les mss. d'Hubert, du Trésor de l'évêché.
  • a Cartulaire de Sainte-Croix d'Orléans (814-1300), éd. Eugène Jarry et Joseph Thillier, Paris, 1906.
D'après a.

Bonifacius episcopus, servus servorum Dei, venerabili episcopo et dilecto filio decano Aurelianensi salutem et apostolicam benedictionem. Licet ea que per fratres nostros Ecclesie Romane cardinales, nostri auctoritate mandati, simul in se robur obtineant, libenter tamen adjicimus apostolici his muniminis firmitatem ut illibata persistant cum nostro fuerint presidio communita. Lecta siquidem coram nobis vestra peticio continebat quod cum inter vos, super eo quod tu, fili decane, jurisdictionem ecclesiasticam in archidiaconatu Aurelianensi, decanatui tuo ecclesie Aurelianensis annexe, dum te in jurisdictione ipsa exercenda te, frater episcope, prevenire contingebat ad te, de antiqua et approbata consuetudine et hactenus pacifice observata, tu vero, episcope, in certis casibus et locis infra lines dicti archidiaconatus consistentibus ad te tantum et episcopalem sedem Aurelianensem eamdem jurisdictionem asserebas pertinere, necnon super emolumenta que ex episcopali jurisdictione tu, decane, racione archidiaconatus predicti tibi deberi dicebas, te, episcope, contrarium affirmante, questio vertebatur, que inter vos jamdudum et predecessores vestros episcopos et decanos Aurelianenses diutius noscitur fuisse ventilata non sine gravibus laboribus et expensis et incommodis, tam vestris et ipsorum predecessorum quam vestrorum eciam subditorum cum, officialibus et ministris alterutrius vestrum nonnunquam officiales et ministros alterius in jurisdictione predicta exequenda prevenire conantibus, gravia scandala, dissensiones, eciam hominum percussiones ac interdum interfectiones inde provenisse noscantur, studio quoque litterarum, quod Aurelianis vigere a longis retroactis temporibus generaliter consuevit, occasione contencionis hujusmodi per quam sepius turbabatur, detrimentum non modicum immineat, nos1, volentes predictam Aurelianensem ecclesiam ejusque subditos a prefatis incommodis relevare vestrisque parcere laboribus et expensis, tam episcopalis sedis Aurelianensis quam dicti decanatus utilitate necnon et quiete subditorum2 predictorum diligenter pensatis, ad talem composicionem super hoc, si tamen nobis placeret, amicabilem devenistis, videlicet quod in archidiaconatu predicto omnis jurisdictio totaliter tam in civilibus quam in criminalibus ad te, episcope, tuosque successores tantum perpetuo debeat pertinere, nec per preventionem nec alias tu, decane, ac successores tui vos aliquatenus de jurisdictione ipsius ecclesie Aurelianensis et claustri ejusdem, que per hoc in nullo mutetur sed remaneat in pristino statu, et quod tu, episcope, et successores tui tibi, decane, tuisque successoribus CC libras turonensium parvorum annuatim, singulis videlicet mensibus pro equis porcionibus, teneamini solvere in recompensacionem obventionum temporalium que tibi, decane, ac ipsis tuis successoribus ex predicta jurisdictione poterant quomodolibet provenire, et quod propter hoc universa bona episcopalia, et specialiter omnes tam sigilli quam jurisdictionis episcopalis proventus sint et maneant tibi et eisdem tuis successoribus obligata, quibus CC libris tu et dicti successores, contenti existentes, racione archidiaconatus et eciam episcopalis jurisdictionis sive emolumenti proventus ex eis nihil vobis amplius vindicare possitis. Quare vobis, episcope et decane, a nobis suppliciter postulantibus ut composicionem hujusmodi approbare ac apostolico roborare munimine curaremus, nos igitur venerabilibus fratribus nostris G[erardo]1Sabinensi et Hugoni2Ostiensi episcopis nostris dedimus litteris in mandatis ut si, premissis diligenter pensatis, super quibus eorum consciencias intendebamus operare, eis videretur composicionem eamdem utilitatem partis respicere utriusque, illam authoritate approbare et confirmare curarent, suplendo defectum, si quis pro eo quod capituli dicte ecclesie Aurelianensis non intervenit assensus, vel ex alia quacumque causa que in ea extitit, de apostolice plenitudine potestatis contradictores per censuram apostolicam3 appellatione posposita compescendo. Sane memorati Sabinensis et Ostiensis episcopi, formam per dictas litteras quas eis tradidinuis exacta diligencia observantes, cum per curiosam indaginem quam de predictis studiis habuerint veritatem super his, tam a quibusdam fratribus nostris quam aliis qui [bus] dam noverant sollicite perscrutando, eisdem episcopis videretur quia dicta composicio in vestrum vestrorumque successorum manifestam utilitatem et predicte ecclesie redundabat, composicionem istam auctoritate predictarum litterarum nostrarum approbarunt et confirmarunt, supplentes defectui, si quis ex eo quod in hoc predicti capituli non intervenit assensus, vel ex quacumque alia causa in eadem composicione fuerat, de commissa eis per easdem litteras apostolice plenitudine potestatis, prout in presentibus litteris inde confectis ipsorum episcoporum sigillis munitis plenius continetur. Nos itaque vestris supplicationibus inclinati, que super his ab eisdem episcopis facta sunt rata et grata habentes, ea authoritate apostolica ex dicta nostra scientia confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus, tenorem predictarum litterarum predictorum episcoporum de verbo ad verbum presentibus inseri facientes, qui talis est :

Miseracione divina Gerardus Sabinensis et frater Hugo Ostiensis episcopi, S. R. E. cardinales, ad perpetuam rei memoriam. Cum inter venerabilem in Christo patrem Ferricum episcopum, Radulphum dictum Grosparmi decanum Aurelianenses, super eo quod idem decanus Aurelianensis jurisdictionem ecclesiasticam in archidiaconatu Aurelianensi decanatui suo ecclesie Aurelianensis annexo, episcopum ipsum in jurisdictione ipsa exercenda prevenire contingit, ad se de antiqua et approbata consuetudine et hactenus pacifice observata, idem vero episcopus in certis casibus et locis infra fines ejusdem arcbidiaconatus consistentibus ad se totum et ad episcopalem sedem Aurelianensem eamdem jurisdictionem assereret pertinere, etc... 1 ... compescendo1. Nos igitur, cum omni devocionis affectu volontes mandatis apostolicis obedire et conscientiarum nostrarum in hoc providere, inquisicione diligenti premissa et sollicita indagine curiosius cum quibusdam de dominis cardinalibus et aliis qui in civitate Aurelianensi causa studii longo tempore permanserunt, quibusque super premissis erat veritas manifesta, discussione prehabita, quia, per ea que sentire potuimus et videre, composicio supradicta eorum dem episcopi et decani successorumque ipsorum utilitatem respicens evidenter, subdilis et studio supradictis parat quietis pacifice commoda graciosa ; considerantes quoque quod archidiaconatus ipse, cui inheret jurisdictio de qua in presenti composicione agitur, per decanum qui est pro tempore de consuetudine ecclesie Aurelianensis ab eodem episcopo feudatorio jure tenetur, quodque per jurisdictionem hujusmodi ad antiquam et originalem videtur redire naturam ; advertentes etiam quod propterea inter eosdem episcopum et decanum successoresque predictos interveniet duratura in posterum pacis perpetue pulchritudo que, multis, procul dubio, exclusis dissensionibus et simultatibus retroatis, proficiet ad salutem, composicionem eamdem, authoritate apostolica per eumdem dominum nostrum summum Pontificem nobis in hac parte commissa, approbando confirmamus et confimando approbamus, supplendo defectum, si quis pro, eo quod in hoc capituli ecclesie Aurelianensis non intervenit assensus, vel alia ex quacumque causa, ut dictum est in composicione ipsa, extitit, de commissa nobis apostolice plenitude potestatis. Si qui vero in posterum ausu temerario in premissis contradictores fuerint vel rebelles, nos exnunc tenore presencium inducimus et monemus ut a contradictione et presumpcione sua hujusmodi omnino desistant, alioquin in eosdem, authoritate juxta commissam ab eodem domino nostro formam in his scriptis, excommunicacionis sentenciam promulgamus. In cujus rei testimonium et evidentem noticiam omnium premissorum et cautelam perpetuo roborare valituram presentes litteras fieri fecimus et sigillorum nostrorum munimine roborari.

Nulli ergo, etc.. Si quis autem, etc... .


1 L'Acte des cardinaux ajoute : prefati episcopus et decanus volentes.
2 L'Acte des cardinaux ajoute : ac studii predicti.
1 Bianchi.
2 Seguin.
3 Acte des cardinaux : ecclesiasticam.
1 P. 506 1. 20.

1 (Comme dans la bulle pontificale, sauf la forme directe et quelques variantes)