École des chartes » ELEC »
Notice: Undefined index: uri in /var/www/diple/php/Diple.php on line 362
Le sanctoral du lectionnaire de l'office dominicain (1254-1256) » [PROPRIUM DE SANCTIS] » [PARS AESTIVALIS] » 97- Assumptio BMV, vig.

97- Assumptio BMV, vig.

14 VIII

97.R

In Vigilia Assumptionis, si non sit dominica, legantur tres lectiones de omelia. Si autem fuerit dominica, legantur sequentes lectionesa.

Maximus in sermone « Sicut patrum ». Å .

97.1 Lectio prima.

Cum venerabilis Syxtus Apostolice Sedis sacerdotio fungeretur1 ' et sanctissimo Laurentii archidiaconi ministerio ' Romana floreret Ecclesia * nocendi artifex inimicus ' pervigilis prius molitur custodiam pastoris eripere. Et ideo Syxtum ante omnes summum Domini sacerdotem furor gentilis aggreditur * ut ecclesiastica membra tam valido truncata capite ' velut munimine2 presidii celestis amoto ' cruentus persecutor invaderet. Sed magnus ille Syxtus qui commissis a Deo sibi ovibus affuerat pastor in terris * aderat patronus e celis.

  • Ps. Maximus, h 75, PL 57, 411A.
  • PD II 66
  • CPL 220, PLS III, c. 355, CPP 5807

97.2 Lectio secunda.

Denique sanctum Lau(re)rentium quasi jam pontificis sui solatio destitutum * ad subeunda supplicia manus pagana perquirit. Quem mirabilis Syxtus ' adversus omnia sevientis mundi mala ' vaticinio prophetici sermonis armavit. Nam cum idem Laurentius passionem paternam defleret * Syxtus prescientia Sancti Spiritus futura dinoscens ' ait illi : « Depone omnem fili tristiciam + nec enim diu mea de morte te contristabit absentia * post triduum me sequeris. »

  • ibid. c. 411B.

97.3 Lectio tercia.

Hoc responso indubitatam suscipiens ab optimo antistite veritatem * pre omnibus curat ut avaricia persequentis ' que de morte sanctorum contristabat Ecclesiam * de preda Ecclesie gaudium non haberet. Omnem igitur Ecclesie censum cunctaque sacri vasa ministerii ' convocatis inopum turbis ' pia erogatione distribuit + ut futurus martyr ' in retributione celesti pariter et mercede sanguinis sui ' et tali liberalitatis premio ditaretur * non dubitans et in semetipso se fidem Christo suo ' et ecclesiasticas opes in pauperibus servaturum.

  • ibid. c. 411BC.

97.4 Lectio quarta.

Propter hoc protinus ad tribunal rapitur impiorum vir simplicitate innocens ' virtute fortissimus + nichil aliud deferens judicanti quam vive mentis constantiam ' et illese conscientie puritatem * devotam Deo offerens animam ' et castissimum tradens persequenti corpus ad penam. Excogitatur itaque in Laurentium ferale tormentum * ut qui mortis metu non movebatur * acerbitate supplicii frangeretur. Sed quem consciarum confortabat multitudo virtutum * non poterat vincere magnitudo penarum.

  • ibid. c. 411C-412A.

97.5 Lectio quinta.

Paratur ergo craticula igne succensa * que martiris et animum fatigaret ' et corpus exureret. Sed ignorabat persequentium turba ' dyabolicis obcecata tenebris ' quod adustio illa membrorum ' fidelis anime esset eterna purgatio * et corpus, quod corrumpentibus flammis presens vita desereret ' ad incorruptionem vivendi, damnata morte, tansiret. Vere incomparabile salutaris hujus fidei sacramentum * quo per tormenta beatitudo queritur * et flammis refrigerium preparatur ' ut ait patriarcha David ' verbis martyrum dicens : Transivimus per ignem et aquam * et eduxisti nos in refrigerium. [Ps. 65, 12]

  • ibid. c. 412AB.

97.6 Lectio sexta.

Transibat per ignem et aquam beatus Laurentius * cum hinc eum mortifera mundi flamma torreret ' hinc celestis irrigui vitalis unda perfunderet. Transibat per ignem et aquam * cum vim furentis incendii ' divini fontis clementia temperaret. Ardebat ergo Laurentius * sed vincebat ignis ille de quo Salvator ait : « Ignem veni mittere in terram. » O novum mirandumque certamen ! Unius ejusdemque viri ' et flammis corpus urebatur * et ardentis fidei calore mens ignita fervebat. Ubi ergo cor ardet ' flammam membra non sentiunt + ubi Christi ignis operatur ' incendium Dyaboli neccesse est vincatur * et ubi Spiritus Dei fervet ' frigida sit flamma mortalium.

  • ibid. c. 412BC.

97.7a Lectio septima.

Secundum Lucam.

In illo tempore * loquente Jesu ad turbas * extollens vocem quedam mulier de turba ' dixit illi : « Beatus venter qui te portavit * et ubera que suxisti! » Et reliqua.

  • Luc. 11, 27.

97.7b

Omelia venerabilis Bede presbiter. Å .

[210d]

Unigenitus Dei filius, fratres carissimi, Dominus noster Jesus Christus ' ante assumptam de intemerata virgine ' nostre mortalitatis substantiam ' locutus est ad turbas per prophetas suos + locutus est per semet3 ipsum in adventu suo * et post gloriosissimam in celum ascensionem ' locutus est per discipulos. Factum est igitur in adventu suo ' cum ad turbas visibilis inter homines apparens loqueretur + sicut sancti evangelii lectio testatur ' quedam mulier de turba vocem extulit * et voce clara coram omni multitudine ventrem esse beatum ' qui eum portaverat ' et ubera que suxerat ' predicavit.

  • Non inventum estb.

97.8 Lectio octava.

At ille dixit : Quin immo ' beati qui audiunt verbum Dei ' et custodiunt illud ! [Luc. 11, 28] Hoc in loco ' beate Dei genitricis excellentia commendatur, quia in tanta speculationis custodia Domino famulabatur ' quod ipsius humilitati et sanctitati ' nullus sanctorum comparatur. Beatam igitur esse matrem suam Salvator noster predicavit, que verbum Dei audivit ' et supra omnes hujus vite mortales custodivit + et universos ' illius beatitudinis consortes esse Jesus Christus qui verbum Dei audiunt ' et custodiunt illud ' ostendit * sed tota eorum beatitudo ex gloriose Virginis utero processit. O veneranda domina electa et preelecta * que mater est et virgo esse non desinit! O admiranda puella * que, salvo virginitatis pudore, suum genuit genitorem! O felix ancilla + que creatorem et gubernatorem genuit universorum * et virgo permansit in eternum !

97.9 Lectio nona.

O benedicta mater + que inferni vastatorem ' celi reparatorem ' nostrum salvatorem ' mundi redemptorem ' Deum omnipotentem ' Dominum celi et terre ' et omnia continentem ' suo protulit ex utero * angelorum leticiam ' hominum vitam ' celorum gloriam ' sanctorum coronam ' paradisi lucernam. O beata femina * que regis universorum mater esse meruit. Suo creatore gaudet mater filio * et virginitate letatur. Sedet in gremio virginis et matris * qui trinam rerum machinam palmo concludit. Gaudet itaque mater * que tantum se habere filium contemplatur. O admirandum magne pietatis miraculum ! Nutrit Virgo Creatorem * adorat filium * suum lactat genitorem. Beata igitur mulier * que rerum beatitudinem omnium ' mater et virgo peperit.


a Sur le partage de l'office entre la vigile de l'Assomption et la célébration de l'octave de S. Laurent, cf. l'édition de l'Ordinarium au n° 406 : In Vigilia Assumptionis Beate Marie... Ad Matutinum... Invit. : Regem martyrum. Super ps. ant. : Quo progrederis sine versu. Psalmi de die S. Laurenti. Versiculi et tria responsoria de historia beati Laurentii secundum feriam. Te Deum... V. : Ora pro nobis... Si autem hac die dominica contingerit, totum officium de S. Laurentio fiat sicut in festo, exceptis versibus antiphonarum, qui non dicantur... Sur l'importance croissante accordée depuis le XIIe siècle à saint Laurent, voir également n° 96, note (a).
b Ce texte se trouve aussi dans le ms. Beaune BM 8, Lectionarium ad usum beate Marie Belnensis Ecclesie, f. 191rv (XIIIe siècle selon les fichiers de l'IRHT, mais l'écriture des 2 ff. concernés ne me paraît pas être postérieure au XIIe siècle). La destination est la même (vigile de l'Assomption), l'attribution est la même (omelia venerabilis Bede presbiteri), et le texte de base est le même, bien que les extraits retenus par l'un et l'autre témoins ne se recoupent que partiellement. Je ne connais pas d'autres attestations de ce sermon, mais il a certainement été employé ailleurs encore.
1 sedis sacerdotio fungeretur] sedis f. sacerdotio a.c.
2 munimine] munimime.
3 semet] facere non possum quin ibi legam menet, quod valde inintelligibile videtur.