Quelques-uns des démêlés existant entre St-Martin (en raison du prieuré d'Annet) et Pierre l'Orphelin, d'Annet-sur-Marne, sont terminés par un arrangement concernant le choix des collecteurs ou « trayeurs « de la dîme, et du gardien de la grange dîmeresse, le partage de la dîme, la banalité du four. Geofroi, abbé de Lagny, est choisi pour arbitre. La présentation à la cure d'Annet est réservée aux moines. Pierre l'Orphelin désigne pour garants le comte Thibaud IV, le roi Louis VI, Etienne de Garlande sénéchal du roi. La femme de Pierre, leurs enfants Simon et Berthe, ainsi que Hugues de Pomponne, approuvent l'accord conclu avec le prieur Mathieu.
- A Original endommagé, Arch. nat., L 875. Sceau perdu.
- B Copie de 1129, Bibl. nat. de Fr., ms. lat. 10977, Liber Testamentorum, fol. 84, collationnée sur A.
- C Copie du xiie siècle, ibid., fol. 59, nº 128 incomplète.
- D Copie de 1209, Arch. nat., LL 1351, fol. 93.
- E1 Copie du xve s., Arch. nat., LL 1362, fol. 91.
- E2 Copie du xvie s., Arch. nat., LL 1353, fol. 110'
- a Recueil des chartes et documents de l’abbaye de Saint-Martin des Champs, monastère parisien, éd. Joseph Depoin, Ligugé, 1913-1921.
Scripti memoria hujus et attestatione, omnibus ipsum legentibus et audientibus notum sit qualiter discordia, que inter monachos Sti Martini de Campis et Petrum Orphaninum198 de Aneto13 super quibusdam querelis erat, ad pacem conversa sit. Hujusmodi igitur inter eos erat discordia : Dicebat namque Petrus adversus monachos, quod tractatores decime de Aneto quos voluisset, eligeret ; et ad trahendam ipsam decimam eosdem imponeret, sine assensu et consilio monachorum ; ad granchiam quoque custodiendam quemcumque vellet sine monachis mitteret ; et quod decimam quando vellet partiretur ; et quod, nisi per ipsum, presbiter in ecclesia mitti non posset. Ad furnum etiam Petri Biotii, qui super furnum Sti Martini in eadem villa factus erat, coquebant hospites ejus et ipse, sicut dicebatur. Jam enim furnum suum quem ipse idem Petrus Orphaninus in eadem villa similiter super furnum Sti Martini fecerat, judicio curie Meldensis episcopi destruxerat.
His omnibus contradicebant monachi, dicentes, sine ipsis nec tractores in decima, nec custodem in granchia esse mittendos, nec decimam parciendam ; et quod ad ipsos tantum presbiteri missio vel expulsio pertineret, et quod nullus furnus, nisi Sti Martini, in eadem villa esse debet.
Cum hujusmodi dissentionem diutius alterutrum monachi et Petrus habuissent, talis tandem inter eos secuta est concordia : convenit namque ambobus, monachis videlicet et Petro, quod Petrus duos tractores decime mittet ; monachi vero, sicut terciam partem decime habent, tercium tractorem mittent. Qui tres de communi conducentur, et communiter tam monachis quam Petro fidelitatem facient. Si vero tam parva fuerit decima, ut unus solus ad eam trahendam sufficiat, communi consilio et assensu, monachi et Petrus eum mittent. Et sic de tribus dictum est, de communitate conducetur, et communiter tam monachis quam Petro fidelitatem faciet. Quod si duo fuerint, alterum mittet Petrus, alterum monachi. De fidelitate vero et conductione tractorum, sive sint tres, sive duo, sive unus, predicto modo fiet. Hec de tractoribus definita sunt.
Ad granchiam vero custodiendam eliget Petrus unum fidelem et salvum, prout scierit, hominem, eumque monachis offeret. Quem si monachi refutaverint, duos adhuc alios fideles homines, unum post alterum, similiter eliget, eisque offeret. De quibus tribus oportet ut monachi unum, quem voluerint, custodem granchie esse concedant. Quod si custos ille monachis non sufficerit, poterunt mittere, si voluerint, suum cum illo in granchia custodem ; quem tamen de suo proprio conducent ; et utrique custodes monachis et Petro fidelitatem facient. Quod si unus de tribus monachis suffecerit, ipse monachis et Petro communiter fidelitatem faciet.
Decima vero attrahetur in granchiam Petri. Quod si utrisque, id est Petro et monachis, placuerit, granchiam communem facient ; Petrus duas partes, monachi terciam, in qua decima trahetur. Decimam vero, nec monachi sine Petro, vel sine eo quem pro se miserit, vel Petrus sine monachis vel famulis eorum, dividere poterit, vel aliquid inde accipere ; sed mox ut tota congregata fuerit et parata, venient super eam Petrus et monachi, eamque divident ; et habebit inde Petrus duas partes, monachi terciam ; de qua scilicet tercia sua parte, dabunt presbitero mestivam suam. Cujus presbiteri in ecclesia missio vel expulsio ad solos pertinebit monachos, sicut illi soli eum conducenta.
De furno quoque sic confirmatum est ut ipse Petrus et hospites ejus, tam homines quam femine, ad furnum Sti Martini coquerent, et quod quicunque ad alium, preter ad furnum Sti Martini, in eadem villa coxerit, excommunicetur, sive ipse Petrus, sive quicunque alius vel alia.
Omnes preterea querele que inter Petrum et monachos erant, in hac concordia consopite remanserunt, preter de fundo terre et de consuetudinibus suis.
Hujus concordie tenende et conservande, obsides dedit Petrus monachis comitem Theobaldum318 et regem Ludovicum, Stephanum quoque de Garlanda, regis siniscallum400 qui eum ad hanc concordiam tenendam, si forte inde exire voluerit, sua auctoritate et potestate compellant. Abbatem etiam Latiniacensem Gaufridum380 et Hugonem de Pomponia103 obsides sibi [monachi] dederunt, qui hanc concordiam sicut hic determinata est, si quis inde exierit, testificentur, et injuriam patientem prout poterunt, verbo et consilio adjuvent.
Littere iste in tribus cartulis sunt scripte, quarum una est Latiniaco apud Sanctum Petrum, alia apud Stum Martinum de Campis ; terciam Petrus habet. Quod si Petrus vel monachi hanc concordiam transgressi fuerint, ad Latiniacenses litteras recurrent, et sicut ibi invenerint, facient. Hoc etiam in hac concordia ab utraque parte concessum est, ut nec Petrus de monachis, nec monachi de Petro clamorem alicui faciant, donec clamoris causa Gaufrido abbati Latiniacensi, si vivens abbas ipse in hac terra fuerit, ostensa sit. Et postmodum, nisi ipse eos pacificaverit, ubi voluerint se clamabunt.
Hec omnia sicut supra scripta sunt, de decima, de tractoribus decime, de custodibus granchie, de particione decime, de impositione sacerdotis, de furno et de ceteris, ut rata et firma permaneant, concesserunt ipse Petrus Orphaninus et uxor ejus Hodierna, et Simon filius ejus, et filia ejus Berta, et Hugo de Pomponia. Terram etiam de Blanzi quam monachi diu tenuerant, Bto Martino imperpetuum concesserunt.
Hujus rei igitur testes sunt ; Gaufridus abbas Latiniacensis, duoque ejus monachi Robertus et Ingenulfus, et tres laici, Albertus filius Hebrardi, Ernulfus de Fontaneto368, Andreas pedagerius,
Ex parte domni Mathei prioris, qui presens aderat, affuerunt monachi : Gaufredus camerarius, Hugo de Kabilone, Constancius quoque et Natalis. Laici vero : Radulfus filius Helisendis, Walterius major, Johannes vicarius, Alelmus, Otrannus, Heroardus, Drogo, Hugo. Ex parte Petri : filius ejus Simon, Hugo de Pomponia, Drogo de Oseriis398, Albericus de Monformio382, Roricus de Fraxino398, Arnulfus de Cissib, Petrus et Bardinusc
