École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Saint-Martin-des-Champs » Tome 3 » XIII. — Actes concernant Saint-Martin-des-Champs sous le règne de Philippe-Auguste (1180-1223). » Rome, Latran, 20 décembre 1209

Le pape Innocent III mande au prieur Foulques qu'il a, en consistoire, approuvé la sentence des commissaires apostoliques déboutant l'archiprêtre de Saint-Jacques-la-Boucherie du procès qu'il avait intenté aux moines pour leur enlever la moitié des offrandes et produits de son église.

  • A Original perdu.
  • B Copie au Liber Epistolarum Innocentii III Pape lib. XII, nº 147.
  • a Baluze, Innocentii III Epistolæ, II, 389.
  • b Migne, Patrologia latina, CCXV, 166.
  • c Recueil des chartes et documents de l’abbaye de Saint-Martin des Champs, monastère parisien, éd. Joseph Depoin, Ligugé, 1913-1921.
  • Marrier, Monasterii Sti Martini... historia, p. 201 (date fautive 1210).
  • Gallia christiana, VII, 527 (même erreur).
  • Potthast, Regesta Poniificum Romanorum, t. I, p. 334, nº 3860 (date rectifiée).
D'après c.

Olim, coram dilecto filio nostro Benedicto, tituli Sancte Susanne presbytero cardinale, quem dilectis filiis archipresbytero Sancti Jacobi Parisiensis et magistro H.... procuratori vestro concessimus auditorem, idem proposuit procurator quod cum vos, ad quos jus patronatus ecclesie Sancti Jacobi pertinet, coram [Nicolao] abbate Sancti Johannis de Valleia, Archidiacono et [.....] cantore Carnotensibus, judicibus delegatis a nobis, medietatem proventuum ejusdem ecclesie Sancti Jacobi petissetis, ad vestram fundandam intentionem instrumentum bone memorie Stephani, Parisiensis episcopi, ostendistis, in quo videbatur idem episcopus inter cetera profiteri quod, concessione antecessorum suorum et sua, monasterium vestrum cum presentatione presbyteri medietatem omnium beneficiorum que pro presbyterio ecclesie Sancti Jacobi ad prcsbyterum velejus utilitatem quoquo modo perveniunt, in eadem ecclesia obtinebat. Quod archipresbyter prorsus inficians allegavit se vel ecclesiam suam nonnisi tantum in decem libris annuatim solvendis ecclesie vestre, pensionis ratione, teneri. Cumque super hoc coram premissis fuisset judicibus litigatum, super eo utraque pars testes induxit. Verum cum interim pars vestra proponeret se per dictum archipresbyterum centum solidis, pendente judicio, spoliatam, et pars altera nullam penitus rationem quare hoc fecerat allegaret, judices archipresbytero preceperunt ut, usque ad certum terminum solidos restitueret pretaxatos : qui, mandato judicum parere contempnans excommunicatus exstitit ab eisdem, Sed archipresbytero se postmodum per contumaciam absentante, cum judices de sententia ferenda tractarent, Prior Sancti Victoris, [Michael] archipresbyter Sancti Severini, et magister P[etrus] >Pulverel, canonicus Parisiensisa, quasdam eis litteras transmiserunt, per quas injungebant eisdem ne in prejudicium jurisdictionis ipsorum, quibus appellationis causa super predictis centum solidis committebatur a Nobis, in causa procederent, vel aliquid statuerent in gravamen archipresbyteri memorati. Sed judices attendentes appellationis causam a predicta interlocutoria interposite, que tantummodo commissa videbatur eisdem, negotium non contingere principale, maxime cum, eo tempore quo archipresbyter procuratorem miserat ad sententiam audiendam, partes non fuerint secundarum litterarum auctoritate citate, instrumento Parisiensis episcopi diligenter inspecto, et utriusque partis rationibus intellectis, habito prudentium consilio, sepedictum archipresbyterum ad reddendum annuatim ecclesie vestre medietatem omnium proventuum ecclesie Sancti Jacobi condemnarunt : quam sententiam procurator vester petiit confirmari. Cum igitur hec et illa que archipresbyter, ad impugnandam tam interlocutoriam quam diffinitivam sententiam judicum predictorum proposuit coram eo, idem cardinalis nobis fideliter retulisset, Nos interlocutoriam supradictam, pro eo quod, juris ordine non servato, a duobus tantum judicibus, tertio se nullatenus excusante, prolata fuerat, irritam decrevimus et inanem. Verum, quoniam archipresbyter ad difinitivam sententiam reprobandam hanc viam a Nobis requisitus elegit, ut instrumentum Parisiensis episcopi, quod secuti judices sententiam tulerant, non fuisse jure subnixum ostenderet, dilectis filiis [Johanni] abbati Sancte Genovefe et W[illelmo], archidiacono Parisiensi et [Radulfo] decano Meldensi dedimus in mandatis, ut audirent quecumque archipresbyter memoratus contra instrumentum, infra sex menses postquam foret exhibitum coram eis, duceret proponenda ; et si tale quid contra ipsum objectum esset, forsitan et ostensum, propter quod reprobari deberet, ipsi sententiam judicum predictorum qui, fidem instrumenti sequentes, camdem tulerant, sublato appellationis obstaculo retractarent, ecclesie vestre super medietate proventuum ecclesie Sancti Jacobi perpetuum silentium imponentes, cum, per depositiones testium quas inspici fecimus diligenter vel alio legitimo modo sufficienter constaret esse probatum. Alioquin, cum archipresbyter nihil proposuisset aliud quod valeret contra sententiam supradictam, ipsi eandam, auctoritate nostra, appellatione postposita, confirmantes, ipsam per censuram ecclesiasticam facerent inviolabiliter observari. In quorum postmodum presentia partibus constitutis, archipresbyter quedam contra predictum proposuit instrumentum propter que asseruit nullam ei fidem penitus adhibendam. Primo, quia in sigillo eidem apposito, nova cera commista videbatur antique. Secundo, quia legi ejusdem sigilli littere non valebant, quanquam, contra juris auctoritatem, secundum quod nihil debuit pendente judicio innovari, dictum sigillum inter moras judicii fucatum fuerit et politum. Tertio, quia Parisiensis capituli sigillum non erat eidem instrumento appositum, cujus consensus de jure fuerat in concessione hujusmodi requirendus. Quarto, quia paucorum canonicorum subscriptiones adnotate videbantur in ipso. Quinto, quia concessiones predecessorum Stephani, Parisiensis episcopi, de quibus in eodem instrumento fit mentio, nullatenus apparebant. Prescriptionem insuper ad reprobandum instrumentum predictum, archipresbyter memoratus objecit. Sed, licet super hiis omnibus fuisset hinc inde coram dictis judicibus litigatum, et archipresbyter que objecerat se assereret probaturum, nihil tamen ex ipsis probare curavit infra semestre tempus in nostris litteris comprehensum. Quo transacto, post duos menses, presentiam predictorum judicum adiens, allegavit predicti episcopi concessionem ipso jure viribus caruisse, cum non constaret ad hoc intervenisse consensum presbyteri ecclesie memorate, qui requirendus non immerito fuerat, cum ex hoc ei prejudicium pararetur. Unde, cum super his et aliis partes non desinerint altercari, judices. de consilio peritorum, vos et partem alteram, cum negotio sufficienter instructo, ad Sedem Apostolicam remiserunt. Partibus itaque propter hoc nuper in nostra presentia constitutis, cum archipresbyter supra dicta, que contra instrumentum objecerat, coram Nobis etiam iterasset, adjiciens nihilominus quod predicta concessio per episcopum absque presbyteri parochialis assensu, erat invalida judicanda, pars vestra inter cetera sic respondit, quod super iis que archipresbyter contra instrumentum objecerat non erat ulterius audiendus, cum illa nequaquam probaverit infra tempus prefinitum a Nobis. Sed et illud pars vestra reputabat quod de consensu presbyteri qui non intervenerat, archipresbyter ultimo introduxit, cum non probandi episcopi concessionem invalidam, sed reprobandi solummodo instrumentum facultas ei dudum fuerit reservata ; maxime cum infra pretaxati temporis spatium hoc proponere non curarit. His igitur et aliis que utraque pars proposuit intellectis, de fratrum nostrorum consilio, sententiam predictorum judicum approbantes, archipresbyterum sepedictum super medietate omnium proventuum ecclesie Sancti Jacobi annuatim monasterio vestro reddenda sententialiter duximus condemnandum. Nulli ergo - - incursurum.

.


a « Magister Petrus Pulverelli » est commémoré au nécrologe de la cathédrale (Molinier, Obit. de la prov. de Sens, I, 156).